Grandes obras: O descendemento |
O descendemento |
Autor: Weyden, Roger van der (Tournai, 1400 - Bruxelas, 1464)
Cronoloxía: Cara a 1435
Escola: Flamenca
Estilo: Gótico
Técnica: Óleo
Soporte: Táboa
Medidas: 220 cm x 262 cm
Localización: Museo do Prado (Madrid)
A pintura representa o momento en que Xosé de Arimatea, Nicodemo e un mozo axudante sosteñen no aire o corpo de Cristo e María cae desmaiada no chan sostida por San Xoán e María Salomé. Completan a escena María Magdalena e María Cleofás, ás que se une un personaxe masculino que non está identificado.
Pintado ao óleo sobre táboa cara a 1436 para o gremio dos ballesteiros de Lovaina (actual Bélxica), foi concibido como un tríptico, do que faltan agora os paneis laterais. As dúas ballestas que aparecen na tracería de ambos os lados permiten identificar ao doante da obra, o Gremio de Ballesteros de Lovaina.
A riqueza dos seus materiais -o azul do manto de María é un dos lapislázulis máis puros empregados na pintura flamenca da época- e as súas grandes dimensións, coas figuras case a escala natural, evidencian xa o excepcional da obra. O espazo pouco profundo, de madeira dourada, en que Weyden representa ás súas figuras e as tracerías pintadas dos extremos superiores -imitando tamén a madeira dourada-, do mesmo xeito que o remate rectangular do centro, fanas semellar esculturas policromadas.
Weyden manexa con mestría as figuras representadas nun espazo limitado ao fondo e nos extremos, onde os movementos opostos e complementarios de San Juan e a Magdalena pechan a composición. No interior dese espazo sobresae o xogo de diagonais paralelas que deseñan os corpos de Cristo e de María, pondo de manifesto a súa dobre paixón. Impactan os xestos, a contención con que se expresan os sentimentos e o xogo de curvas e contra curvas que une aos personaxes.
A vestimenta dos personaxes serve como símbolo da súa clase social.
PERSONAXES
CRISTO. O corpo de Cristo está pintado en tons marmóreos moi traballados que contrastan co branco do sudario. A súa anatomía é perfecta, soamente alterada polos fíos de sangue que manan das súas cinco chagas e da coroa de espiñas e pola cabeza caída para expresar a súa morte.VIRXE MARÍA. A Virxe repite a mesma postura e palidez de Cristo, expresando co seu desmaio a agonía emocional dunha nai, moi próxima á extrema dor física que padeceu Cristo. O seu rostro sufriente, cos ollos entornados e bágoas nas fazulas, sorprendentes polo seu realismo, destaca entre os pliegues dunha toca branca, símbolo de pureza. Viste unha túnica, con ribetes nos bordos, pintada en azul ultramar, un custoso pigmento elaborado a partir dun lapislázuli importado de Afganistán, moi difícil de conseguir no momento en que se fai a pintura, ata o punto que o tamaño das superficies en que se aplicaba esta cor determinaba o prezo dunha obra. Un detalle maxistral constitúeo a colocación das mans desfalecidas de Cristo e da Virxe, unha xunto á outra, compartindo coa súa proximidade a morte, todo un alarde de realismo efectista.
MARÍA MAGDALENA. Van der Weyden representou a María Magdalena cun cinto que simboliza a virxinidade e a pureza. Este cinto atópase aliñado cos pés de Cristo e a cabeza da Virxe, e nel aparece unha inscrición que fai referencia a ambos: IHESVS MARIA. María Magdalena adopta unha posición moi inestable, reflexo do seu estado de ánimo sufriente, coas mans cruzadas á altura do peito e os ollos cravados nos pés de Xesús, aqueles que ela mesma ungira con anterioridade. De forma atípica, o seu tarro de ungüentos é suxeitado por un personaxe maduro, calvo e barbado, que asoma nun segundo plano e que non foi identificado.
NICOMENO.(Era un rico fariseo, mestre en Israel e membro do Sanedrín que recoñece en Xesús ao Mesías e faise o seu discípulo). No cadro aparece representado por un vello de barba branca. Caracterizado na súa indumentaria como un doutor da lei xudaica, está a piques de perder o equilibrio polo peso do corpo. Loce unha túnica curta, con aberturas laterais, ribeteada cunha orla de pedras preciosas engastadas de prodixioso verismo.
MOZO AXUDANTE. Axuda a Nicomeno a suxeitar o corpo de Cristo. Acaba de descravar unha man, empolicado á escaleira por detrás da cruz e ocupando o espazo superior destacado na táboa. Está vestido cunha túnica branca con brocados azulados, o que lle confire o aspecto dun anxo.
SAN XOÁN. Ocupado en suxeitar á Virxe. Está representado en idade madura e cos ollos arroibados polo choro, cunha túnica e un manto en vermello intenso como símbolo da Paixón.
MARÍA SALOME. Tamén suxeita á Virxe, está caracterizada como unha moza loura de gran beleza e vestida con pezas superpostas á moda de Flandes, cun vestido de brocados verdosos acordoado ao peito e outro por enriba que, ao encartarse sobre os xeonllos, permite contemplar o seu interior de borreguiño nunha ostentación de texturas realistas.
MARÍA CLEOFÁS. Muller madura que contemplou a crucifixión e á que a dor impídelle a visión. Na súa figura o pintor inclúe o detalle dun sorprendente alfinete suxeitando tócaa e bágoas realistas percorrendo o rostro.
XOSÉ DE ARIMATEA. Home adiñeirado que obtivo o permiso para descender a Cristo da cruz e depositalo no sepulcro que tiña preparado para si mesmo. Suxeita sen esforzo e con resignación as pernas de Jesús, aparecendo como un rico burgués flamenco, cun luxoso manto con brocados dourados de formas vexetais e aplicacións de pel no pescozo e as mangas. O seu rostro non está idealizado, con barba de varios días, ollos inchados e bágoas (descubertas durante a modélica limpeza do cadro que se fixo en 1992).
PERSONAXE NON IDENTIFICADO. Personaxe calvo e barbudo que suxeita o tarro de ungüentos. Exponse a posibilidade de que represente a alguén relacionado coa confraría que encargou a obra ou coa igrexa á que ía destinada, concedéndolle a honra de ser testemuña de tan dramático acontecemento.
Outros elementos do cadro: No escaso espazo que permite ver detalles do chan aparecen pequenas plantas, un fémur e unha caveira, elementos que reflicten a lenda medieval que consideraba que Adán foi enterrado no Gólgota, xerminando na súa boca a semente da árbore que sería utilizada para facer a cruz de Cristo, pechándose deste xeito o ciclo da Redención do Pecado Orixinal.
