Grandes obras: O matrimonio Arnolfini | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| O matrimonio Arnolfini |
Título: O matrimonio Arnolfini
Autor: Jan Van Eyck (Maeseyck, 1390 - Bruxas, 1441)
Cronoloxía: 1434
Escola: Flamenca
Estilo: Gótico
Técnica: Óleo
Soporte: Táboa
Medidas: 82 x 60 cm.
Localización: National Gallery (Londres)
Autor: Jan Van Eyck (Maeseyck, 1390 - Bruxas, 1441)
Cronoloxía: 1434
Escola: Flamenca
Estilo: Gótico
Técnica: Óleo
Soporte: Táboa
Medidas: 82 x 60 cm.
Localización: National Gallery (Londres)
O cadro preséntanos á parella no momento de contraer matromonio. Ambos os personaxes, retratados en primeiro plano, sitúanse nunha estancia con chan de madeira, e iluminada por unha fiestra que se abre á esquerda. Aos pés da parella aparece un can e, nun segundo plano poden observarse a esquina dunha alfombra e o dosel dunha cama. No centro da composición figura unha lámpada que colga do teito e, na parede do fondo, un espello no que se reflicte todo o contido da habitación. Á súa esquerda colgan uns rosarios e, sobre o marco do espello, atopamos unha inscrición en latín, en carácteres góticos, co seguinte texto: "Johanes de Eyck fuit hic, 1434" (Jan van Eyck estivo aquí, 1434).
Todo o que aparece na escena proclama a riqueza da moza parella, como a indumentaria de ambos, a calidade do mobiliario e os múltiples detalles miúdos.
Todo o que aparece na escena proclama a riqueza da moza parella, como a indumentaria de ambos, a calidade do mobiliario e os múltiples detalles miúdos.
PERSONAXES
 |
| Giovanni de Arrigo Arnolfini e Giovanna Cenami |
Giovanni de Arrigo Arnolfini, un sagaz financeiro e comerciante, orixinario de Lucca (Italia), que se estableceu en Bruxas o ano 1420, onde logrou un alto status social. Foi cabaleiro e chanceler de Felipe "O Bo", duque de Borgoña e o máis poderoso señor de Flandes. Arnolfini chegou a ser gobernador de finanzas de Normandía e conseguiu amasar unha gran fortuna a través dos impostos sobre as importacións.
Viste chaqueta e calzas negras, unha túnica sen mangas de veludo púrpura con ribetes e costados de pel de marta cibelina e un xeneroso chapeu negro de palla.
Giovanna Cenami (esposa de Arnolfini), algo máis nova e nacida en París, aínda que os seus pais eran uns adiñeirados italianos. Ambos contraeron matrimonio nos meses precedentes a cando se fai a pintura en 1434, cuxo fin foi inmortalizar a unión nupcial.
Está ataviada cun vestido azul, do que só asoman as mangas e un pequeno anaco da saia, cun amplo ropón por encima de cor verde, símbolo de esperanza e fertilidade, forrado ao interior e nos ribetes de mangas e pescozo por pel de armiño. Cínguese baixo os peitos cunha banda rosada, o que unido ao voo recollido sobre o ventre suxire un estado de boa esperanza. Complétase con sofisticados traballos de "callos" nas mangas e unha toca branca cos bordos prodigiosamente ribeteados por tradicionais traballos en encaixe. A súa alta posición social e a submisión ao esposo queda remarcada coa presenza dunha cadea de ouro ao pescozo.
Non debemos de esquecer que, a pesar do suxestivo desta escena, na vida real este matrimonio non resultou como se esperaba, pois os Arnolfini nunca tiveron fillos e o comerciante foi levado ante os tribunais por unha amante despechada que buscaba unha compensación económica.
ELEMENTOS DO CADRO
 |
| Elementos do cadro |
1. O espello. Con el, Jan van Eyck consegue dotar de profundidade ao cadro e crear un dos primeiros "trampantojos" (engana o ollo) da historia.
O espello convexo forma unha vista en forma de "ollo de peixe", froito dos estudos do pintor sobre a percepción do ollo humano e dos seus progresos na aplicación do óleo con finísimos pinceis de pelo de marta.
No espello reflíctense por detrás os contraentes pousando ante o pintor, que aparece acompañado dun clérigo, co que hábilmente asume o papel de testemuña da voda e converte á pintura nunha acta notarial do acontecemento.
Todo un traballo de minuciosidade e perfección milimétrica que culmina con dez medallóns que están inseridos no marco do espello. Nos medallóns, que simulan esmaltes, están pintadas estacións do Viacrucis perfectamente identificables. Como dato, dicir que o espello mide 5,5 cm e cada escena da Paixón 1,5 cm, o que nos fala da beleza minuciosa da obra.
Este recurso de "o cadro dentro do cadro" foi usado con posterioridade por pintores de gran renome como Velázquez ou Rubens.
O espello tamén reafirma a posición social dos retratados, pois estes obxectos eran considerados preciosos e non estaban ao alcance de todas as familias.
O espello convexo forma unha vista en forma de "ollo de peixe", froito dos estudos do pintor sobre a percepción do ollo humano e dos seus progresos na aplicación do óleo con finísimos pinceis de pelo de marta.
No espello reflíctense por detrás os contraentes pousando ante o pintor, que aparece acompañado dun clérigo, co que hábilmente asume o papel de testemuña da voda e converte á pintura nunha acta notarial do acontecemento.
Todo un traballo de minuciosidade e perfección milimétrica que culmina con dez medallóns que están inseridos no marco do espello. Nos medallóns, que simulan esmaltes, están pintadas estacións do Viacrucis perfectamente identificables. Como dato, dicir que o espello mide 5,5 cm e cada escena da Paixón 1,5 cm, o que nos fala da beleza minuciosa da obra.
Este recurso de "o cadro dentro do cadro" foi usado con posterioridade por pintores de gran renome como Velázquez ou Rubens.
O espello tamén reafirma a posición social dos retratados, pois estes obxectos eran considerados preciosos e non estaban ao alcance de todas as familias.
2. A lámpada. Ten unha vela, que simboliza a chama do amor; xa que era un costume flamenco acender unha vea o primeiro día da voda, levala á igrexa antes da procesión nupcial e retornala acendida á casa dos recentemente esposados, pois era crenza que estimulaba a fertilidade, un concepto sobre o que vira toda a composición. Pero tamén recorda a candea que loce sempre no sagrario da igrexa, a permanente presenza de Cristo.
3. As laranxas. Importadas do sur, eran un luxo no norte de Europa polo que simboliza a riqueza da familia e a prosperidade económica que lles agarda, ou quizais aluden á orixe mediterránea dos retratados. Coñecidas como "mazás de Adán", representaban ademais a froita prohibida do edén (quizá sexan unha evocación do paraíso perdido), en alusión ao pecado mortal da luxuria, probable motivo da perda da graza.Os instintos pecaminosos da humanidade se santifican mediante o ritual do matrimonio cristián.
4. Os zocos. Están esparexidos polo chan "eles van descalzos" representan o vínculo co chan sacro do fogar e tamén son sinal de que se estaba celebrando unha cerimonia relixiosa. A posición prominente dos zapatos é tamén relevante: os de Giovanna, vermellos, están preto da cama simbolizando que era a encargada do fogar; os do seu marido, máis próximos ao mundo exterior, simbolizan que é el o encargado de traballar para levar a prosperidade económica á casa. Naquel tempo críase que pisar o chan descalzo aseguraba a fertilidade.
5. A gárgola. Sobre as mans da parella aparece unha gárgola en actitude riseira. Algúns autores consideran que este elemento é básico para comprender o significado do cadro: un exorcismo mediante o que se pretende afastar o mal que atenaza á parella: a falta de descendencia.
5. A gárgola. Sobre as mans da parella aparece unha gárgola en actitude riseira. Algúns autores consideran que este elemento é básico para comprender o significado do cadro: un exorcismo mediante o que se pretende afastar o mal que atenaza á parella: a falta de descendencia.
6. A talla dunha muller. Está no cabezal da cama e vese cun dragón aos pés.
É probable que sexa Santa Margarita, patroa dos alumeamentos, cuxo atributo é o dragón, por iso colócase próxima aos pliegues suxeitos no ventre da muller que lle confiren o aspecto de embarazada; pero pola escobilla que hai á beira podería ser Santa Marta, patroa do fogar, que comparte tamén o atributo do dragón.
7. A cama. Ten relación, sobre todo na realeza e a nobreza, coa continuidade da liñaxe e do apelido. Representa o lugar onde se nace e mórrese. Os tecidos vermellos simbolizan a paixón ademais de proporcionar un poderoso contraste cromático co verde da indumentaria feminina. En todo caso, era costume da época, nas casas acomodadas de Borgoña, colocar unha cama no salón onde se recibían as visitas. Aínda que, xeralmente, usábase para sentar, ocasionalmente, era tamén o lugar onde as nais recentemente paridas recibían, co seu bebé, os parabéns de familiares e amigos.
8. A alfombra. Está xunto á cama é moi luxosa e cara, procedente de Anatolia (actual Turquía), outra mostra da súa fortuna e posición.
9. Os rosarios. Eran un presente habitual do noivo á súa futura esposa. O cristal é signo de pureza, e o rosario suxire a virtude da noiva e a súa obrigación de ser devota. Tamén o cristal do espello alude á pureza do sacramento do matrimonio (speculum sine macula). Estes rosarios eran habituais agasallos dos noivos ás súas futuras esposas.
É probable que sexa Santa Margarita, patroa dos alumeamentos, cuxo atributo é o dragón, por iso colócase próxima aos pliegues suxeitos no ventre da muller que lle confiren o aspecto de embarazada; pero pola escobilla que hai á beira podería ser Santa Marta, patroa do fogar, que comparte tamén o atributo do dragón.
7. A cama. Ten relación, sobre todo na realeza e a nobreza, coa continuidade da liñaxe e do apelido. Representa o lugar onde se nace e mórrese. Os tecidos vermellos simbolizan a paixón ademais de proporcionar un poderoso contraste cromático co verde da indumentaria feminina. En todo caso, era costume da época, nas casas acomodadas de Borgoña, colocar unha cama no salón onde se recibían as visitas. Aínda que, xeralmente, usábase para sentar, ocasionalmente, era tamén o lugar onde as nais recentemente paridas recibían, co seu bebé, os parabéns de familiares e amigos.
8. A alfombra. Está xunto á cama é moi luxosa e cara, procedente de Anatolia (actual Turquía), outra mostra da súa fortuna e posición.
9. Os rosarios. Eran un presente habitual do noivo á súa futura esposa. O cristal é signo de pureza, e o rosario suxire a virtude da noiva e a súa obrigación de ser devota. Tamén o cristal do espello alude á pureza do sacramento do matrimonio (speculum sine macula). Estes rosarios eran habituais agasallos dos noivos ás súas futuras esposas.
10. O can. Pon unha nota de graza e desenfado nun cadro que é, polo demais, dunha humillante solemnidade. O detallismo do pelo é toda unha proeza técnica.
Nos retratos, os cans adoitan simbolizar, como aquí, a fidelidade e o amor terreal.
Nos retratos, os cans adoitan simbolizar, como aquí, a fidelidade e o amor terreal.
